Năm 2017, Cơ quan Bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã khởi kiện ba công ty gồm: Monroe Iron & Metal Co. of Jackson, ở bang Mississippi; Ocanna Inc. of Northbrook ở bang Illinois; và Southern Natural Gas Co. of Houston ở bang Texas vì vi phạm Luật bảo vệ môi trường, để rò rỉ thuỷ ngân ra môi trường. EPA đòi 3 công ty này bồi thường 6,5 triệu USD để làm sạch môi trường ở làng Rye Brook, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề của vụ rò rỉ thuỷ ngân, và đền bù cho các nạn nhân.
 |
Trường trung học Blind Brook nằm trong bán kính 1km từ tòa nhà Port Refinery cũng bị nhiễm thuỷ ngân. Ảnh: Lohud |
EPA xác định thuỷ ngân là một chất độc hại. Ở nồng độ đáng kể, thuỷ ngân có thể gây ra hiện tượng rối loạn thần kinh và rối loạn hành vi nghiêm trọng. Thuỷ ngân được sử dụng phổ biến trong các sản phẩm điện tử và ngành công nghiệp sản xuất hoá chất.
Theo đơn khởi kiện của EPA gửi đến toà án hồi tháng 8/2017, ba công ty này từ năm 1976 đến 1982 đã chuyển 3.390 pounds (tương đương 1.537kg) thuỷ ngân phế liệu đến công ty Port Refinery Co. có trụ sở tại làng Rye Brook.
 |
Thuỷ ngân là chất độc hại có khả năng phát tán rất mạnh, cần tốn rất nhiều chi phí để làm sạch các khu vực bị nhiễm thuỷ ngân. Ảnh: Lohud |
Port Refinery đặt trụ sở tại nhà của một nhà hoá học tên Edmund Barbera. Công ty này âm thầm chế tạo thuỷ ngân rồi rao bán như một sản phẩm trám răng trong vòng hơn 20 năm, cho đến năm 1991 mới bị phát hiện. Xung quanh trụ sở này là nhà dân, chung cư, và chỉ cách trường trung học chưa đầy 1km.
Những năm 1990, chính phủ Mỹ đã phải chi tổng cộng 6,4 triệu USD (khoảng 149 tỉ đồng) để dỡ bỏ trụ sở chế tạo thuỷ ngân này, loại bỏ 6500 tấn đất và mảnh vụn bị ô nhiễm thuỷ ngân và đền bù cho những người bị hại.
Đến năm 2004, ô nhiễm thuỷ ngân được phát hiện tại các khu chung cư và trường trung học xung quanh trụ sở Port Refinery. Đất ở các vùng này có chứa thuỷ ngân cao hơn 130 lần so với mức bình thường theo tiêu chuẩn của chính phủ. Thuỷ ngân cũng ngấm vào nước ngầm và phát hiện có trong nước của 3 hồ nước nhân tạo của vùng này.
 |
Trường trung học Blind Brook nằm trong bán kính 1km từ nhà Port Refinery cũng bị nhiễm thuỷ ngân. Ảnh: Lohud |
Port Refinery chịu trách nhiệm chính về vụ rò rỉ thuỷ ngân nhưng tất cả các công ty cung cấp thuỷ ngân phế liệu cho Port Refinery đều chịu trách nhiệm liên đới. Trong đó riêng 3 công ty kể trên bị khởi kiện đòi bồi thường 6,5 triệu USD. Công ty Steel of West Virginia Inc ở bang Virginia cũng bị kiện đòi bồi thường 7 triệu USD do từng chuyển 179 pounds (tương đương 81 kg) thuỷ ngân đến Port Refinery.
Như vậy, dù vụ rò rỉ thuỷ ngân xảy ra cách đây đã gần 2 thập niên nhưng các công ty liên đới vẫn phải chịu trách nhiệm. Hiện EPA vẫn đang tiến hành khởi kiện nhiều công ty liên quan đến vụ việc này.
Trên thế giới có không ít vụ rò rỉ thuỷ ngân từ nhà máy ra khu dân cư. Tuy nhiên không phải vụ việc nào cũng được xử lý ổn thoả, không phải tất cả người dân chịu ảnh hưởng đều được đền bù xứng đáng như vụ rò rỉ ở Rye Brook, Mỹ.
Điển hình như vụ rò rỉ thuỷ ngân của nhà máy nhiệt kế Kodaikanal thuộc Tập đoàn Hindustan Unilever tại Ấn Độ. Hàng trăm công nhân của nhà máy được xác định là bị nhiễm độc thuỷ ngân nhưng công ty này không hề có động thái khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại. Cách nhà máy này không xa là khu bảo tồn động vật hoang dã Kodaikanal và khu bảo tồn đa dạng sinh học Pambar. Thuỷ ngân được tìm thấy trong đất của các khu vực này.
Cho đến bây giờ, người dân Ấn Độ vẫn tổ chức các cuộc biểu tình đòi Unilever phải chịu trách nhiệm về vụ rò rỉ, làm sạch môi trường và bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, tập đoàn này vẫn chưa có động thái thể hiện trách nhiệm.
 |
Vụ cháy lớn ở công ty Rạng Đông dấy lên lo ngại về thuỷ ngân rò rỉ gây độc hại cho người dân xung quanh. |
Mới đây, vụ cháy lớn ở công ty bóng đèn phích nước Rạng Đông trên địa bàn phường Thanh Xuân Trung cũng dấy lên lo ngại về thuỷ ngân rò rỉ gây độc hại cho môi trường xung quanh. Đặc biệt, bao quanh nhà máy Rạng Đông là khu dân cư đông đúc, có nhiều trường học trong bán kính 1km.
