Bộ Tài chính lý giải vì sao cần xoá Quỹ bình ổn giá xăng dầu?

Giá xăng dầu diễn biến theo thị trường

Chiều 13/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách giai đoạn 2013-2018, nhiều ý kiến quan tâm đến việc bãi bỏ một số quỹ liên quan tới xăng dầu, phí đường bộ...

Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng.

Báo cáo tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, theo thống kê có 48 quỹ gồm 28 quỹ ở Trung ương và 20 quỹ ở địa phương.

Từ kết quả giám sát, Đoàn giám sát của Quốc hội đã kiến nghị bãi bỏ ngay hoặc có lộ trình rõ ràng bãi bỏ nhiều quỹ, trong đó có quỹ bình ổn giá xăng dầu. Lâu nay số tiền trích quỹ được để lại cho các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu (mức trích hiện nay là 300 đồng/lít), thực chất là một khoản thu trước của người dân và doanh nghiệp. Việc quản lý quỹ được thực hiện tại các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu, khi đó các doanh nghiệp đầu mối có thị phần lớn sẽ có quỹ rất lớn, song những doanh nghiệp có thị phần thấp thì số dư quỹ thường nhỏ, dẫn đến việc khi thực hiện xả quỹ lớn (có thời điểm sử dụng bình ổn giá trên 2.000 đồng/lít) có thể dẫn đến các doanh nghiệp đầu mối có mức quỹ thấp sẽ âm quỹ và phải sử dụng tạm thời nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp hoặc vay ngân hàng thương mại để bù quỹ, làm tăng chi phí của doanh nghiệp.

"Việc thu trước của người tiêu dùng 300 đồng/lít để tạo quỹ là nguyên nhân gây ra lạm phát thực tế và định kỳ điều chỉnh giá là nguyên nhân gây ra lạm phát kỳ vọng. Việc sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hiện nay chưa đảm bảo tính minh bạch, công khai, dẫn đến có sự phản ứng rất lớn của người dân trong công tác điều hành giá và thực hiện bình ổn giá xăng dầu. Mặt khác, theo Luật Giá, có 11 mặt hàng thuộc danh mục bình ổn giá, trong khi chỉ có mặt hàng xăng dầu có Quỹ bình ổn giá là chưa phù hợp", Đoàn giám sát nhấn mạnh.

Đề cập tới Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết cơ quan này đã trình lên Thủ tướng Chính phủ vài lần về việc nghiên cứu sửa đổi Nghị định 83 về điều hành thị trường xăng dầu, trong đó có Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Hiện nay, cơ quan điều hành Liên bộ Tài chính - Công thương đang phải vừa điều hành thị trường xăng dầu đảm bảo mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, vừa phải để hàng hoá diễn biến theo thị trường.

"Nhưng nếu có cú sốc của thị trường, ảnh hưởng kiểm soát lạm phát”, ông Dũng nói.

Theo ông Dũng, nếu bỏ cả thời hạn điều chỉnh giá 15 ngày hiện nay, để giá xăng dầu biến động hàng ngày thì lúc đó không cần quỹ bình ổn nữa. Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ, Chính phủ đã giao Bộ Công thương chủ trì đánh giá tổng kết Nghị định 83 để sửa đổi trong thời gian tới.

Đề nghị bãi bỏ hàng loạt quỹ

Về quỹ Bảo trì đường bộ, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho hay, Bộ Tài chính đã 2 lần báo cáo Thủ tướng bỏ quỹ này và Thủ tướng đã đồng ý, giao Bộ GTVT sửa nghị định 18 cùng quyết định của Thủ tướng về thành lập quỹ. Mặc dù quỹ bảo trì đường bộ được quy định trong luật nhưng thực tế 5 năm qua đã không còn tồn tại vì đã đưa vào ngân sách.

Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, qua kết quả giám sát cho thấy vấn đề công khai minh bạch hoạt động một số quỹ là có vấn đề.

“Tham nhũng trong lĩnh vực này rất dễ xảy ra, đề nghị Chính phủ có báo cáo rõ, trong số những quỹ này có những vụ việc lớn nào đã xảy ra, nguyên nhân vì sao. Từ những vụ việc cụ thể chúng ta rút ra vấn đề gì?”, bà Nga đặt vấn đề và đề nghị việc loại bỏ quỹ nào, giữ lại quỹ nào thì Chính phủ cần phải thực hiện rà soát và đề nghị đoàn giám sát phối hợp với Chính phủ, giao một thời hạn hoàn thành cụ thể.

Chủ nhiệm UB Khoa học Công nghệ Phan Xuân Dũng cho rằng, các loại quỹ đoàn giám sát đề nghị bỏ ngay là những quỹ có tên tuổi, được quan tâm và có nhiều đóng góp còn những loại quỹ không ai nhắc đến thì báo cáo giám sát không đề cập kỹ. Đơn cử: Quỹ Bảo trì đường bộ, Quỹ Hỗ trợ phát triển doanh nghiệp… nếu bỏ ngay sẽ tác động rất lớn đến đời sống.

Bộ trưởng Dũng cũng lưu ý cân nhắc việc đề nghị có lộ trình bãi bỏ quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, quỹ Bình ổn giá xăng dầu, quỹ Viễn thông cũng như việc đề nghị sáp nhập các quỹ liên quan đến khoa học, công nghệ.

Liên quan kiến nghị bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu, Chủ nhiệm UB Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho hay, Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam nói nếu bỏ quỹ Bình ổn giá xăng dầu thì thực hiện ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát sẽ rất khó khăn. Bởi lẽ, khi giá xăng dầu thả nổi sẽ ảnh hưởng đến giá cả của nhiều mặt hàng khác. Vì vậy theo ông Thanh, cần lộ trình xử lý, nếu bỏ ngay quỹ này sẽ khó kiểm soát được lạm phát.

Trình bày báo cáo của đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách Nguyễn Đức Hải, Trưởng đoàn giám sát, đánh giá hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng các quỹ khá phức tạp, chưa rõ ràng, chưa có một văn bản pháp luật để thống nhất quản lý các quỹ. Bên cạnh đó, hiện nay cũng chưa có các cơ quan cả ở trung ương và địa phương được giao nhiệm vụ thống nhất quản lý các quỹ này.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Trưởng Đoàn giám sát trình bày báo cáo kết quả giám sát.

Ông Hải cũng cho hay, nguồn thu hình thành các quỹ tài chính còn nhiều bất cập, chưa đảm bảo hoạt động độc lập với ngân sách nhà nước khi chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, hoặc trùng với nguồn thu của ngân sách nhà nước, trong khi các nguồn thu khác không đáng kể; tỉ lệ thu so với kế hoạch đạt thấp ở một số quỹ như Quỹ bảo trì đường bộ, Quỹ phòng chống thiên tai... Do đó, Đoàn giám sát đề nghị Quốc hội nghiên cứu ban hành nghị quyết về tăng cường quản lý, sử dụng các quỹ; Chính phủ xây dựng kế hoạch, lộ trình thực hiện việc rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các quỹ, thực hiện cơ cấu lại, sáp nhập, dừng hoạt động hoặc giải thể đối với các quỹ hoạt động không hiệu quả, không đúng mục tiêu đề ra...

Đoàn giám sát cũng đề nghị xây dựng lộ trình bãi bỏ các quỹ: Phòng chống tác hại thuốc lá; Bình ổn giá xăng dầu; Dịch vụ viễn thông công ích. Theo ông Hải, Đoàn giám sát đề nghị cần nghiên cứu, xác định rõ lộ trình hoặc bãi bỏ ngay Quỹ Bình ổn giá xăng dầu để mặt hàng xăng, dầu cũng được quản lý giá như các mặt hàng khác theo luật Giá mà không cần quỹ bình ổn.