Xây dựng kế hoạch hành động quốc gia hướng tới nền kinh tế tuần hoàn

Sự cần thiết phải chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn

“Hội nghị khởi động xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn của Việt Nam” do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Mạng lưới Đối tác doanh nghiệp Thái Lan (Thailand Networking).

Theo đó, Hội nghị khởi động thực hiện chủ trương lớn của Việt Nam; triển khai Luật bảo vệ môi trường năm 2020, xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn của Việt Nam.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy giảm hệ sinh thái tự thiên đang là khủng hoảng kép đối với nhân loại hiện nay.

Báo cáo Biến đổi khí hậu 2022 của Ban liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC-AR6) một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo, nếu mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu không được kiểm soát ở 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, loài người và môi trường tự nhiên có nguy cơ sẽ chịu nhiều tác động không thể đảo ngược.

IPCC ước tính, kể từ năm 2008 đến nay, mỗi năm có hơn 20 triệu người trên thế giới phải rời bỏ nhà cửa do bão, lũ lụt và một nửa dân số thế giới thiếu nước ít nhất 1 tháng mỗi năm.

Trong tháng 5/2022, Tổ chức Khí tượng thế giới vừa mới công bố 4 chỉ số chính về biến đổi khí hậu, bao gồm nồng độ khí nhà kính, mực nước biển dâng, nhiệt đại dương và axit hóa đại dương đã lập kỷ lục mới vào năm 2021, cho thấy các hoạt động của con người đang gây ra những thay đổi ở quy mô cấp hành tinh trên đất liền, trong lòng đại dương và bầu khí quyển, tạo ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài đối với sự phát triển bền vững và các hệ sinh thái.

Liên Hợp Quốc cũng đã cảnh báo, các hệ sinh thái trên Trái Đất đang tiếp tục suy thoái hoặc biến đổi; đa dạng sinh học đang suy giảm với tốc độ chưa từng có trong lịch sử loài người chạm ngưỡng không thể đảo ngược ảnh hưởng đến việc thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững (SDG), gia tăng các thách thức về biến đổi khí hậu, sức khỏe, an ninh lương thực và nguồn nước.

“Đây chính là hệ lụy của mô hình phát triển tuyến tính (khai thác tài nguyên - Sản xuất - Tiêu dùng và cuối cùng Thải loại ra môi trường) thiếu bền vững trong hơn 150 năm qua của nhân loại.

Đến năm 2030 nếu tiếp tục phát triển với mô hình kinh tế tuyến tính, nhu cầu sử dụng tài nguyên sẽ tăng 3 lần so với hiện nay, vượt ngoài khả năng cung ứng của Trái Đất, lượng chất thải sẽ vượt giới hạn sức chịu tải của môi trường. Nếu hành động chậm chễ, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội quý giá để đảm bảo Trái Đất có thể sinh sống được và duy trì một hành tinh bền vững cho tất cả trong tương lai”, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết.

So với mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống, việc thúc đẩy các hành động theo mô hình kinh tế tuần hoàn góp phần thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng “0”, chắc chắn sẽ mang lại nhiều lợi ích cho quốc gia và doanh nghiệp.

Vì vậy, theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường, yêu cầu cấp bách hiện nay là cần có mô hình kinh tế hiệu quả hơn về sử dụng tài nguyên, ngăn ngừa biến đổi khí hậu, giảm ô nhiễm, suy thoái môi trường.

Chia sẻ tại hội nghị, bà Caitlin Wiesen Antin, Trưởng Đại diện, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), cho biết, hiện tại, thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng chập ba, bao gồm: Tính cấp thiết về khí hậu, ô nhiễm môi trường và mất đa dạng sinh học. Trong khi đó, tất cả các cuộc khủng hoảng trên đều xuất phát từ việc phụ thuộc quá nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, phát triển nhanh và không bền vững.

Mong muốn chung tay vào công cuộc chống khủng hoảng toàn cầu, Việt Nam vừa qua đã đặt ra mục tiêu tăng trưởng kép rõ ràng là trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045 và đáp ứng trung tính carbon vào năm 2050. Với cam kết này, Việt Nam chính thức trở thành một trong 70 quốc gia cam kết giải quyết vấn đề cấp bách nhất thời đại.

Công bố Mạng lưới kinh tế tuần hoàn Việt Nam

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà nhấn mạnh: "Sau nền kinh tế xanh, nền kinh tế carbon thấp, bây giờ chúng ta nhắc đến kinh tế tuần hoàn để đi đến phát triển bền vững. Kinh tế tuần hoàn thay đổi cơ bản nguyên lý và tư duy phát triển so với kinh tế tuyến tính.

LHQ đã có nhiều cảnh báo, khuyến cáo mang tính toàn cầu rằng, chúng ta chỉ có cách tìm được thêm 3 Trái đất mới có thể đảm bảo cuộc sống như bây giờ nếu cứ duy trì cuộc sống, kinh tế tuyến tính. Chúng ta chỉ có 1 Trái Đất chung và phải tính toán về kinh tế tuần hoàn để bảo vệ môi trường".

Trong khuôn khổ sự kiện, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) chính thức công bố Mạng lưới kinh tế tuần hoàn Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, kinh tế tuần hoàn thay đổi cơ bản so với kinh tế tuyến tính về vòng đời khi phần loại bỏ khu vực này lại là đầu vào khu vực kia. Kinh tế tuần hoàn cũng thay đổi tư duy của doanh nghiệp, tư duy hoạch định chính sách, tạo ra sự kết nối, đổi mới phương thức, quy hoạch thiết kế để cùng nhau có lợi.

Về phía UNDP, bà Caitlin Wiesen cho biết, cam kết phát thải ròng bằng “0” được đưa ra bởi Thủ tướng Phạm Minh Chính tại COP26 ở Glasgow và việc giới thiệu định nghĩa về nền kinh tế tuần hoàn trong Luật Bảo vệ Môi trường (LEP) sửa đổi đều đánh dấu nền tảng trong quá trình chuyển đổi bền vững của Việt Nam. Với những cam kết này, Việt Nam đã trở thành một trong 70 quốc gia cam kết giải quyết một trong những vấn đề cấp bách nhất của thời đại chúng ta.

Bà Caitlin Wiesen khuyến nghị, để đạt tới một nền kinh tế tuần hoàn bao trùm, carbon thấp và đạt được mức phát thải ròng bằng “0”, Việt Nam cần giảm nhiên liệu hóa thạch và tăng cường năng lượng tái tạo, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ bền vững, xanh, carbon thấp.

Cùng với đó, cần thúc đẩy “thành phố tuần hoàn”, với 70% dân số sống ở các vùng ven biển và vùng đồng bằng trũng thấp, việc di dời đến các thành phố và di chuyển bên trong các thành phố có thể sẽ rất nhanh chóng. Trong 30 năm qua, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đã tăng gấp đôi lên 38% vào năm 2050, 57% người Việt Nam sẽ được đô thị hóa.

Chính vì vậy, sự phục hồi kinh tế từ Covid-19 mang lại cơ hội lịch sử để chuyển hướng sang một mô hình phát triển bền vững và bao trùm hơn. Phục hồi xanh từ Covid-19 có thể giảm phát thải khí nhà kính tới 25% dưới kịch bản thông thường của doanh nghiệp vào năm 2030, tăng khả năng cho kịch bản giữ nhiệt độ tăng dưới 2 độ C, phù hợp với Thỏa thuận khí hậu Paris.

Lan Anh