Nguồn gốc Tết ông Công ông Táo
Theo quan niệm của người Việt, ông Công ông Táo là vị thần bảo hộ gia đình. Mỗi năm, cứ vào ngày 23 tháng chạp âm lịch, người dân sẽ làm lễ cúng tiễn ông Công ông Táo lên chầu trời.
 |
Sự tích và nguồn gốc của Lễ cúng ông Công ông Táo được lưu truyền trong nhiều câu chuyện, nhưng nhìn chung được hiểu 23 tháng Chạp là ngày Táo Quân về Trời để bẩm báo với Ngọc Hoàng những việc làm của gia chủ trong một năm, cả việc tốt và việc xấu. Vì vậy, mỗi nhà đều làm cỗ cúng tiễn Táo Quân về trời chu đáo với mong muốn Táo quân hài lòng sẽ nói tốt cho mình. Như vậy sẽ được ban lộc và tránh bị Ngọc Hoàng quở trách.
Theo lịch vạn niên, lễ ông Công ông Táo lên chầu trời năm nay vào ngày 23 tháng Chạp, tức Thứ Sáu ngày 17/01/2020 dương lịch.
 Tỉa chân hương trước hay sau khi cúng ông Công ông Táo? |
Cúng ông Công ông Táo vào giờ nào tốt nhất?
Tùy thuộc vào điều kiện mỗi gia đình, lễ cúng ông Công ông Táo cũng nên được chuẩn bị và tiến hành với lòng thành và sự kính cẩn của gia chủ. Lễ cúng phải được tiến hành trước 12 giờ trưa ngày 23/12 âm lịch và đọc văn khấn cúng ông Táo theo phong tục.
Tuy nhiên, các chuyên gia văn hoá cho rằng, thời gian cúng tốt nhất là từ 11 giờ – 13 giờ. Do đó gia chủ cần cố gắng thu xếp thời gian và chuẩn bị lễ vật đầy đủ để cúng lễ vào khung giờ trên.
 |
| Theo các chuyên gia văn hoá, thời gian cúng ông Công ông Táo tốt nhất là từ 11 giờ – 13 giờ. (Ảnh minh hoạ) |
Theo nhà nghiên cứu văn hóa Vũ Hồng Thuật (Bảo tàng dân tộc Việt Nam), quan niệm dân gian cho rằng giờ đẹp nhất để cúng tiễn Táo quân về Trời là giờ Ngọ (từ 11 – 13h) – tức giờ Long Mã, giờ Ngọ hóa Rồng.
 Cúng ông Công ông Táo năm 2020 vào giờ nào tốt nhất? |
“Long (rồng) tượng trưng cho trục tung, Mã tượng trưng cho trục hoành. Long Mã có đặc điểm là đầu rồng, thân ngựa, đuôi rồng. Như vậy, giờ Ngọ là giờ tối linh thiêng trong ngày 23 tháng Chạp để đưa ông Công, ông Táo về chầu trời”, ông Thuật giải thích.
 |
Nhà nghiên cứu phong thủy Nguyễn Hồng Hải lại cho rằng, tuy giờ Ngọ là giờ đẹp nhất nhưng thực tế, nhiều người không có đủ điều kiện thời gian để cúng, thả cá vào giờ này. Chính vì vậy, không nhất thiết phải cúng ông Công ông Táo vào lúc giữa trưa. Thay vào đó, người ta có thể cúng bắt đầu từ 23h đêm ngày 22 tháng Chạp.
Cúng ông Công ông Táo nên hành lễ ở đâu?
Theo phong tục dân gian, lễ cúng ông Công ông Táo nên tiến hành ở ban thờ chính của mỗi gia đình, không nên đặt đồ lễ ở ban thờ Phật hoặc lập riêng ban thờ Táo quân. Một số nơi, nhất là miền Nam có xu hướng lập ban thờ Táo quân riêng ở bếp. Đây là điều không cần thiết và không nên vì trong một nhà thờ nhiều thần linh sẽ hay xảy ra tranh cãi, bất hòa giữa các thành viên trong gia đình, con cái khó bảo hoặc gây ra những trục trặc khác về tình cảm, tình duyên.
 |
| Lễ cúng ông Công ông Táo nên được tiến hành trước ban thờ chính của gia đình. (Ảnh minh hoạ) |
Có người quan niệm Táo Quân là thần Bếp núc nên tiến hành cúng dưới bếp. Tuy nhiên, đây là cách hiểu sai. Mặc dù gọi là cúng Táo Quân nhưng đây là cách nói tắt chứ thực ra lễ cúng Táo Quân ngày 23 tháng Chạp là cúng 3 vị thần: Thần Đất, Thần Nhà và Thần Bếp. Dân gian thường gọi chung là Thần linh, Thổ địa được thờ trên ban thờ.
 Lễ cúng ông Công ông Táo: Nên hành lễ ở đâu? |
Vì vậy, việc hành lễ phải được tiến hành ở ban thờ chính, là nơi trang trọng nhất trong nhà chứ không phải thực hiện ở bếp. Hơn nữa, bếp là nơi chế biến thực phẩm, nấu nướng nên thường bị coi là nhếch nhác, nếu làm lễ ở đây sẽ thiếu trang trọng. Ngoài ra, không gian bếp thường chật chội nên việc làm lễ sẽ rất khó khăn.
Cách sắm lễ cúng Táo Quân
Lễ vật cúng ông Công, ông Táo thường có 3 chiếc mũ, trong đó hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Những đồ vàng mã này sẽ được hóa (đốt đi) sau lễ cúng ông Táo. Đặc biệt không thể thiếu cá chép đỏ. Cá chép sống sẽ được phóng sinh sau khi làm lễ cúng. Cá chép chính là phương tiện để các Táo ông, Táo bà di chuyển về trời.
Trên thực tế, tùy theo từng gia đình có thể chuẩn bị những lễ vật cúng ông Công, ông Táo khác nhau. Ngoài các lễ vật chính kể trên, còn có lễ mặn, hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc,…) để tiễn Táo Quân.
 Gợi ý mâm cỗ chay cúng ông Công ông Táo chuẩn nhất 2020 |
 |
| Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo được các gia đình chuẩn bị rất chu toàn. (Ảnh minh hoạ) |
Từ xưa đến nay, mâm cỗ mặn cúng ông Công ông Táo thường gồm các thứ sau:
- Mâm cỗ mặn:
1 đĩa gạo; 1 đĩa muối; 5 lạng thịt vai luộc hoặc gà luộc ngậm hoa hồng
1 bát canh mọc hoặc canh măng; 1 đĩa xào thập cẩm
1 đĩa giò; 1 đĩa xôi gấc hoặc bánh chưng.
- Mâm cỗ ngọt:
1 đĩa chè kho; 1 đĩa hoa quả; 1 ấm trà sen
3 chén rượu; 1 quả bưởi; 1 quả cau, lá trầu
1 lọ hoa đào nhỏ; 1 lọ hoa cúc; tập giấy tiền, vàng mã; cá chép sống.
Ngoài ra, người dân ở nhiều địa phương thường cúng thêm chè, bánh mật để các vị Táo ăn cho ngọt giọng. Lên gặp Ngọc Hoàng sẽ chỉ nói tốt về gia đình mình.
 |
| Cá chép sau khi cúng được phóng sinh. (Ảnh minh họa) |
Bài cúng ông Công ông Táo theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa Thông tin
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại:…………
Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.
Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)
