Trung Quốc và các nước đang phát triển ở châu Á (ví dụ như Ấn Độ), châu Phi (ví dụ như Uganda, Kenya) đã thực thi nhiều chiến lược, chính sách để đẩy mạnh kinh tế xanh.
Gánh nặng của nước đang phát triển
Suy thoái môi trường là mặt trái tăng trưởng của các nền kinh tế, đặc biệt là các nền kinh tế đang phát triển. Tác động của suy thoái môi trường tới kinh tế xã hội cũng thể hiện rõ nhất ở các nước đang phát triển. So với các nước phát triển, các quốc gia đang phát triển phụ thuộc nhiều hơn vào khai thác tài nguyên, thiên nhiên để tăng trưởng kinh tế, đồng thời dễ bị tổn thương hơn bởi biến đổi khí hậu.
 |
| So với các nước phát triển, các quốc gia đang phát triển phụ thuộc nhiều hơn vào khai thác tài nguyên, thiên nhiên để tăng trưởng kinh tế, đồng thời dễ bị tổn thương hơn bởi biến đổi khí hậu. (Ảnh: Energyfacts) |
Thực tế cho thấy, rất nhiều quốc gia đang phát triển đối mặt với các hiểm hoạ nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và hệ sinh thái do mất an ninh năng lượng, lương thực và nước - hệ quả của biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Các quốc gia này còn đối mặt với hiểm họa chết yểu vì ô nhiễm nước và dịch bệnh bùng phát do biến đổi khí hậu.
Phát thải khí nhà kính của nhóm nước đang phát triển cũng là mối lo ngại lớn đối với tương lai nhân loại. Mặc dù hiện tại các nước đang phát triển không phát thải bằng các nước phát triển và các nền kinh tế mới nổi, nhưng mức phát thải sẽ tăng mạnh cùng với quá trình tăng trưởng kinh tế.
Theo dự báo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), lượng khí thải của nhóm nước đang phát triển sẽ tăng dần từ nay đến năm 2050. Trước sự gia tăng của các thách thức về kinh tế và môi trường, kinh tế xanh - nền kinh tế ít khí thải, sử dụng hiệu quả tài nguyên và hướng đến cải thiện đời sống con người - là giải pháp hiệu quả để giảm nghèo và phát triển bền vững ở các nước đang phát triển.
KTX được xem là mục tiêu toàn cầu kể từ khi Thỏa thuận khí hậu Paris được đưa ra đàm phán từ năm 2011. Mục tiêu này có đạt được hay không phụ thuộc phần lớn vào các nước đang phát triển bởi nhóm nước này giữ vai trò chủ đạo trong kế hoạch giảm thải cũng như sử dụng hiệu quả tài nguyên.
Góc tiếp cận đầy đủ hơn về KTX
TTX là vấn đề trọng tâm của các chính sách phát triển kinh tế cũng như chính sách phát triển bền vững. Đây chính là chìa khoá để cùng lúc thực hiện hai mục tiêu: Tiếp tục phát triển kinh tế để giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân ở các quốc gia đang phát triển; và cải thiện công tác quản lý môi trường để giải quyết tình trạng khan hiếm tài nguyên và biến đổi khí hậu.
 |
| Kinh tế xanh là sự kết hợp của ba thành tố: Kinh tế, xã hội và môi trường. (Ảnh minh họa) |
Khi TTX lần đầu được thúc đẩy bằng gói kích thích kinh tế 2008-2009, một số quốc gia tiếp cận từ góc độ thúc đẩy tăng trưởng ngắn hạn với chiến lược đầu tư vào một số công nghệ xanh (ít khí thải carbon) để tạo việc làm và tăng thu nhập. Một số quốc gia khác tiếp cận từ góc độ môi trường, coi tăng trưởng xanh là giải pháp bảo vệ môi trường thông qua việc lồng ghép các yêu cầu phát triển bền vững vào các quyết định phát triển kinh tế, đặc biệt thông qua việc định giá tài nguyên và quy hoạch sử dụng đất, cơ sở hạ tầng.
Gần đây, một góc tiếp cận mới về TTX được nhiều quốc gia đang phát triển ủng hộ. Theo đó, mục tiêu công bằng và cải thiện đời sống xã hội được bổ sung, bên cạnh mục tiêu giảm khí thải và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Như vậy KTX là sự kết hợp của ba thành tố: Kinh tế, xã hội và môi trường.
Cụ thể, các hoạt động kinh tế phải cân bằng ba mục tiêu: tạo ra lợi nhuận, thân thiện với môi trường và hướng đến phát triển cuộc sống cộng đồng. Chiến lược phát triển KTX của các nước đang phát triển thường tập trung vào 3 vấn đề lớn: Phát triển nguồn năng lượng thay thế năng lượng hoá thạch; giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí; tạo sinh kế và cải thiện đời sống của người dân, đặc biệt là cư dân khu vực nông thôn.
 Xử lý tro xỉ điện than ở Việt Nam: Làm sao để cân bằng môi trường và kinh tế? |
| Một quốc gia đang phát triển ở châu Phi cũng đạt được thành công bước đầu trong tiến trình phát triển kinh tế xanh là Kenya. Quốc gia giáp với Uganda về phía Tây này đối mặt với nhiều vấn đề về năng lượng. Năng lượng sinh khối truyền thống (năng lượng từ các vật chất có nguồn gốc sinh học như cây cối, cây trồng nông nghiệp, chất thải từ quá trình sản xuất thức ăn nước uống, nước cống, phân bón) là nguồn năng lượng chính được sử dụng trong các hộ gia đình ở Kenya. Các ngành kinh tế thì phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu xăng dầu. Sự bất ổn trong việc sử dụng các dạng năng lượng sinh khối và biến động giá xăng dầu nhập khẩu là hai vấn đề lớn về năng lượng của Kenya. Để giải quyết vấn đề này, năm 2008, Kenya ban hành chính sách Feed-in Tariff (FiT), là biểu giá điện hỗ trợ, một chính sách được đưa ra nhằm khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió, mặt trời, khí sinh học, thuỷ điện nhỏ và năng lượng từ xử lý rác thải đô thị. FiT cho phép các nhà sản xuất năng lượng tái tạo bán điện cho người mua với mức giá được xác định trước trong một khoảng thời gian xác định. Nhờ FiT, Kenya đã kéo được các nhà đầu tư chung tay phát triển năng lượng tái tạo, đời sống nhân dân được cải thiện, nguồn cung năng lượng cho các hoạt động kinh tế ổn định hơn. FiT của Kenya được đánh giá là kiểu mẫu để các nước đang phát triển ở châu Phi tham khảo. |
(Còn nữa)
Bài tiếp: Bài học tăng trưởng xanh từ các nước đang phát triển
